خانه حسن پور

منزل حسن‌پور

  اگر‌چه درباره بانی و سازنده اولیه بنا اطلاع دقیقی در دست نیست اما با توجه به ماده تاریخ" سنه 1335 " هجری قمری که در پیشانی نمای ضلع شمالی بنا نوشته شده است، بنا در دوره احمد شاه قاجار احداث شده است .

با توجه به بررسی‌ها و تحقیقات صورت گرفته احداث خانه مذکور را به حاج علی مشیری ، از تاجران و بازرگانان فرش در سلطان آباد (اراک امروزی) نسبت می‌دهند. این بنا در ابتدا به عنوان محل شرکت فرش و بعدها به عنوان مدرسه‌ای با نام مدرسه مجیدی به محل تعلیم و تربیت اختصاص یافته‌است. مرحوم جواد حسن‌پور آخرین مالک بنای مورد بحث بوده که از آن به عنوان خانه مسکونی استفاده نموده است .
این خانه در بافت تاریخی اراک ومجموعه بازار در گذر سپهداری به فاصله 5 متری از گذر اصلی مجموعه بازار واقع شده به طوری‌که از منزل مذکور می‌توان به قدیمی‌ترین مدرسه و مسجد شهر یعنی مدرسه سپهداری و نیز به قدیمی‌ترین حمام به نام حمام چهار سوق و سایر نقاط بازار مانند قدیمی‌ترین بانک)بانک ملی (دسترسی پیدا‌کرد.
در ساخت این بنا دو دوره جداگانه دیده می‌شود. ضلع جنوبی آن متعلق به دوره قاجار و ضلع شمالی آن مربوط به سال‌های 1332 هجری قمری است این خانه تاریخی دو طبقه در زمان احمد شاه قاجار با معماری بسیار زیبا بنا شده است.
این اثر تاریخی همچون بناهای اولیه مسکونی شهر سلطان آباد (اراک فعلی) بنایی است درون‌گرا با یک حیاط مرکزی و در سه جهت شرق، غرب و شمال دارای اتاق‌هایی است که به سمت حیاط گشوده می‌شوند. این بنا در زمینی به مساحت 600 متر مربع در دو طبقه احداث شده طبقه هم‌کف شامل اتاق‌های زمستان‌نشین، آشپزخانه، انبارهای آذوقه و ورودی اصلی بنا است و طبقه اول شامل اتاق‌های شاه‌نشین و تابستان‌نشین است. سازه اصلی بنا از خشت تشکیل شده و پی‌ها را به وسیله سنگهای بزرگ و دوغاب گل - آهک ساخته‌اند. نماسازی بنا با استفاده از آجر انجام پذیرفته و عمده تزئینات بنا را تزئینات کاشیکاری وآجرکاری تشکیل می‌دهد. بنا از سه سوی غرب، شرق و شمال دارای قسمت شبستان و اعیان نشین می‌باشد اما از طرف جنوب فاقد متحدثات است. در قسمت شبستان‌ها اطاقهای مسکونی، آشپزخانه، انبار، دستشویی و نانواخانه واقع شده و در آشپزخانه و انبار جایگاههایی مخصوص ذخیره انواع مواد غذایی وجود دارد. سراسر قسمت اعیان‌نشین از طریق دربها و گذرگاهها به یکدیگر راه دارند کف حیاط حدود 5/1 متر از کف خیابان پایین‌تر بوده و اتاقها نور لازم را از حیاط می‌گیرند. مصالح به کار رفته در این ساختمان از سنگ آهک، آجر، خشت، گل و چوب تشکیل شده و تمامی نمای‌بیرونی ساختمان با آجر کاشی و اشکال اسلیمی آجری تزئین شده است از این بنا به طور عمده برای سکونت استفاده شده و در بخش شاه‌نشین اتاق‌های بزرگ یا در و پنجره‌های مناسب به راحتی نور کافی را به داخل هدایت می‌کنند. جهت خارج کردن دوده و آلودگی هوای داخل ناشی از چراغ‌های نفتی و غیره، در بام‌بنا راه‌های خارج به طرف پشت‌بام در نظر گرفته شده که به آنها (موش رو) گویندو عاملی برای تنفس و رفع رطوبت هم محسوب می‌شده‌اند.
بخش‌های مختلف موزه 
برای به نمایش گذاشتن آثار در این موزه از فضاهای موجود در ساختمان موزه که همان اتاق‌های ساختمان است استفاده شده است در این موزه تالارهای نمایش عبارتند از:
تالار خط وخطاطی: در این مجموعه آثار خوشنویسی وتذهیب هنرمندان معاصر نمایش داده شده است .
تالار سفال، شیشه وسرامیک. در این بخش آثار مختلفی از انواع ظروف سفالی، شیشه وسرامیک مسی و سفالی دیده می‌شود.
تالار فرش و گلیم: در این بخش فرشهای منطقه ساروق که یکی از مناطق معروف فرش‌بافی در استان مرکزی است و همچنین گلیم نقش برجسته خمین و دیگر فرشها دیده می‌شود.
تالار فلز و آثار حجمی: در این تالار آثاری مثل قلمزنی هنرمندان اراکی، ملیله‌کاری زنجان ورشو و برنج بروجرد و دیگر آثار ساخته شده با فلز دیده می‌شود.
تالار چوب: در آن آثار حجمی چوب (مجسمه) و انواع سازهای چوبی ساخته شده با چوب وآثار منبت ومعرق و ... نمایش داده شده است.
منسوجات: لباس‌های سنتی که درآن انواع البسه سنتی به نمایش گذاشته شده است.

اثر تاریخی مذکور در سال 1374 توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از وراث آقای حسن‌پور خریداری و پس از انجام عملیات مرمت و بازسازی در سال 1382 به عنوان موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی در مرکز استان مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. این خانه در تاریخ 1377/01/16 به شماره 1985 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .

خانه حسن پور از بناهای قدیمی شهر اراک است که در مجموعه بافت قدیمی اراک و در اولین گذر سمت چپ بعد از چهارسوق بازار و در مقابل گذر مدرسه سپهداری قرار دارد. بنیانگذار بنا حاج علی مشیری است که بعد از چندین نسل به مالکیت آقای حسن پور در آمده‌است.

این بنا در زمینی به مساحت ۶۰۰ متر مربع در دو طبقه که هریک به مساحت ۳۰۰ متر مربع است ساخته شده که متشکل از اتاق‌های سه دری و پنج دری است. بنا همانند بسیاری از منازل مسکونی شهر سلطان آباد درونگرا با حیاط مرکزی است و در سه جهت شرق، شمال و جنوب داراری ساختمانهایی است که به سمت حیاط گشوده می‌شوند. طبقه همکف خانه شامل اتاق‌های زمستان نشین، مطبخ، انبار آذوقه و ورودی اصلی بنا است و در طبقه اوّل اتاق‌های شاه نشین وتابستان نشین قرار دارد. سازه اصلی بنا از خشت تشکیل شده و پی‌ها بوسیله سنگ‌های بزرگ و دوغاب ساخته شده‌است. نماسازی بنا با استفاده از آجر، کاشی و قیر و گچ است. این بنا در سال ۷۴ از وراث مرحوم حسن پور توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی خریداری شد و تا سال۸۳ مرمت آن طول کشید و پس از آن تبدیل به موزه صنایع دستی شد.^[۱]